...متهم می تواند به سئوالاتی كه از وی می شود پاسخ نگوید و سكوت او نمی تواند هیچ گونه عواقب كیفری در پی داشته باشد... داشتن وكیل از جمله مهم ترین حقوق اشخاص برای توانمند كردن آنها در دفاع از خودشان است... ممنوعیت اغفال بدین معنا است كه مشمول تحقیقات نباید مظنون را فریب دهد و برای مثال به او بگوید اسنادی مربوط به مجرمیت متهم در دست دارد در حالی كه چنین اسنادی را ندارد و به هر ترتیب وی را فریب دهد تا وی اقرار به مواردی بر علیه خود نماید... مواردی که به صراحت از مصادیق شکنجه محسوب می شود شامل:* زدن چشم بند ( دستبند – پابند ) در هنگام دستگیری و بازجویی
* پوشاندن صورت یا نشستن مامور تحقیق پشت سر متهم در هنگام تحقیق و بازجویی و یا بردن آن ها به اماكن نامعلوم
* بازجویی متناوب یا بازجویی در شب
* سلول انفرادی
* كنجكاوی در اسرار شخصی و خانوادگی و سئوال کردن از گناهان گذشته افراد و پرداختن به موضوعاتی كه موجب فشار روانی به شخص متهم و مظنون گردد وهیچ گونه تأثیری در موضوع اتهام شخص ندارد...
1- نحوه احضار و جلب متهم
قاضی نباید کسی را احضار و جلب کند مگر آن که دلایل کافی برای آن داشته باشد.
قوانین ناظر به جرایم مشهود و غیر مشهود در برخی موارد متفاوت است. جرم مشهود جرمی است که خود جرم و یا آثار آن بلافاصله توسط ضابطان دادگستری دیده شود، متهم ولگرد باشد، دلایل و اسباب جرم بلافاصله پس از وقوع جرم پیدا شده و یا شاهدان یا بزه دیده مرتکب جرم را معرفی کنند. اصول و قواعد زیر باید در احضار و جلب متهم از سوی مقامات قضایی چون قاضی و ظابطان داگستری که همان ماموران نیروی انتظامی است، مورد رعایت قرار گیرد.
● احضار نامه باید کتبی و در دو نسخه تنظیم شود. یک نسخه را متهم اخذ و نسخه دیگر را پس از رویت و امضا باید به مامور احضار تسلیم کند.
● اثار مربوط به ابلاغ قانونی و واقعی متفاوت است. اگر احضارنامه مستقیما به خود مظنون و متهم داده شود ابلاغ به صورت واقعی و اگر به خویشاوندان و نزدیکان وی داده شود یا به محل الصاق گردد ابلاغ به صورت قانونی است.
● در جرایم غیر مشهود قاضی نخست مکلف به ارسال احضاریه است و تنها در صورت عدم حضور می تواند برگ جلب صادر نماید.
● قاضی باید ظرف ۲۴ ساعت پس از حضور یا جلب متهم از وی تحقیق کند . در غیر این صورت مورد از موارد بازداشت غیر قانونی است.
● در جرائمی که مجازات قانونی آن اعدام یا قصاص و قطع عضو باشد همچنین در مواردی که محل اقامت یا شغل و کسب متهم معین نیست و قاضی نمی تواند از راه دیگری متهم را احضار کند قاضی بدون اقدام به ارسال احضاریه می تواند نسبت به جلب متهم اقدام نماید.
● جلب متهم به موجب برگ جلب به عمل می آید و مفاد و شرایط شکلی آن مانند احضاریه است
● جلب و احضار متهم باید در روز به عمل آید. مگر در موارد استثنایی که باید به دستور مقام قضایی باشد.
● مامورین قضایی مکلفند متهم جلب شده را بلافاصله تحویل مقام قضایی دهند در صورت وجود ترس از فرار یا تبانی وی با همدستانش می توانند تا 24 ساعت وی را بدون اجازه مقام قضایی نگاه دارند.
● در موعد مقرر متهم باید حاضر شود مگر آن که عذر موجه چون نرسیدن احضاریه،فوت یکی از نزدیکان، بیماری و غیره وجود داشته باشد که در این صورت باید گواهی عدم امکان حضور خود را به محل احضار ارسال نمایند.
ضابطان دادگستری مکلفند در هنگام جلب و دستگیری افراد و یا تفتیش منازل، محل کار و غیره ابتدا مدارك هویت خود و دستور قضایی را که برمبنای آن اجازه دستگیری یا تفتیش را دارند، به متهم نشان دهند.
۲- تحت نظر بودن
در جرایم مشهود در صورتی که ضابطین دادگستری چون ماموران نیروی انتظامی برای تکمیل تحقیقات خود بازداشت متهم را ضروری بداند باید موضوع اتهام را با ذکر دلایل کتبا به متهم ابلاغ و تا حدااکثر ظرف ۲۴ ساعت وی را تحت نظر نگهداری نمایند. ولی باید در اولین فرصت موضوع را جهت اتخاذ تصمیم قضایی به قاقی صالح اعلام نموده و وی در مورد آدامه بازداشت یا ازادی متهم تصمیم گرفته و قرار صادر کند.
۳- در صورتی كه مورد بازجویی قرار گرفتیم از چه حقوقی برخورداریم .
● اصل برائت
اصل برائت به معنای آن است كه هر انسانی بی گناه محسوب می شود مگر این كه جرم وی در دادگاهی كه به طور عادلانه به آن رسیدگی می كند مورد اثبات قرار گیرد.
در مرحله تحقیقات و بازجویی اصل برائت دارای آثار مختلفی است . از جمله آن که این مسئولان قضایی و شاكی هستند كه باید ابتدا دلایل خود را بر گناهكاری شخص ارائه دهند و سپس متهم در رد آن دلایل از خود دفاع کند. بنابراین بازپرس نمی تواند به صرف وارد كردن اتهام بسنده كرده و سپس از متهم بخواهد دلایلی دال بر بی گناهی خود ارائه کند .
همچنین مسئولان قضایی، ضابطان دادگستری،مطبوعات و رسانه های گروهی و کلا تمامی مردم باید ضمن احترام به اصل برائت افراد از مجرم معرفی کردن متهم و مظنون تا قبل از صدور حکم قطعی خودداری ورزند.
● اصل بی طرفی مقامات قضایی
کلیه مقامات قضایی به ویژه قضات دادگاه ها باید در کمال بی غرضی و دور از هرگونه جانبداری از یکی از اصحاب دعوا و یا دخالت دادن نگرش ها و احساسات شخصی، تحقیقات لازم را به عمل آورده و در مسیر کشف حقیقت بین دلایل و قراین و اوضاع و احوالی که به سود یا زیان متهم است تفاوتی قائل نشوند.
● حق احترام به شخصیت متهم یا محكوم
در قانو ن اساسی ایران کلیه افراد فارغ از رنگ، نژاد، زبان و غیره در حمایت قانون قرار گرفته و به صراحت در اصل سی و نهم اعلام گشته که هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده به هر صورت که باشد ممنوع و موجب مجازات است.
● حق سكوت
متهم می تواند به سئوالاتی كه از وی می شود پاسخ نگوید و سكوت او نمی تواند هیچ گونه عواقب كیفری در پی داشته باشد.از آنجا كه در قانون اساسی گرفتن اقرار از متهم یا شهادت علیه دیگران به اجبار ممنوع شده است، تنها می توان عدم پاسخ متهم را در صورت مجلس درج نمود.
● حق تفهیم اتهام
شخصی كه به اتهام جرمی مورد بازجویی قرار می گیرد در اسرع وقت می بایست از نوع و علل اتهامی كه به وی نسبت داده می شود اطلاع یابد. پس از تفمیم اتهام مسئول مربوطه تنها می تواند سئوالات خود را در ارتباط با موضوع اتهام مطرح نماید و از سئوالاتی كه ارتباطی با اتهام مربوطه ندارد، باید خودداری نماید.
در صورتی كه سئوالی خارج از موضوع اتهام از متهم پرسیده شود وی می تواند با ذكر آن این سئوال ارتباطی با موضوع اتهام ندارد از دادن هرگونه پاسخ خودداری نماید.
● حق داشتن وكیل
داشتن وكیل از جمله مهم ترین حقوق اشخاص برای توانمند كردن آنها در دفاع از خودشان است .
این حق كه مرحله دادرسی در دادگاه به طور كامل پذیرفته شده است در مرحله تحقیقات و بازجویی در مواردی كه موضوع مورد تحقیق جنبه محرمانه دارد یا حضور غیر متهم به تشخیص قاضی مورد فساد گردد همچنین در خصوص جرائم علیه امنیت کشور محدود گشته و قاضی می توان از حضور وكیل جلوگیری نماید.
حتی در صورت وجود موارد استثنایی كه در قانون ذكر شده در مرحله تحقیقات نمی توان از اخذ وكیل توسط متهم، اعلام وكالت وكیل در پرونده و پیگیری حقوق موكل توسط وکیل در جریان تحقیقات جلوگیری نمود.
● ممنوعیت اغفال متهم
ممنوعیت اغفال بدین معنا است كه مشمول تحقیقات نباید مظنون را فریب دهد و برای مثال به او بگوید اسنادی مربوط به مجرمیت متهم در دست دارد در حالی كه چنین اسنادی را ندارد و به هر ترتیب وی را فریب دهد تا وی اقرار به مواردی بر علیه خود نماید.
در قانون آئین دادرسی و همچنین قانون حقوق شهروندی به صراحت ذكر شده كه این سئوالات ممنوع می باشد.
● نوشتن پاسخ سئوالات توسط مظنون
در قانون حقوق شهروندی این حق برای متهم و مظنون قائل شده كه در صورتی تمایل خود پاسخ سئوالات را بنویسند . در غیر این صورت پاسخ ها باید توسط مسئول تحقیق بدون تحریف و تبدیل نوشته و سپس برای اظهاركننده خوانده شود. وی می تواند در صورتی كه اظهارات نوشته شده با آن چه وی بیان داشته متفاوت است از امضا صورتجلسه خودداری نماید.
● ممنوعیت شكنجه و رفتارهای تحقیر آمیز
شكنجه تنها شامل آزار و اذیت های فیزیكی نمی باشد و هر گونه رفتار تحقیر آمیز كه موجب توهین به مظنون و متهم گردد و یا وی را از داشتن حقوق اساسی اش كه طبق قانون برای وی در نظر گرفته شده محروم کند، شكنجه محسوب می شود.
اهمیت این امر چنان است كه در قانون حقوق شهروندی مصادیقی از آزارهای روحی و رفتارهای تحقیرآمیز به صراحت اعلام و ارتکاب آنها ممنوع شده است.
مواردی که به صراحت از مصادیق شکنجه محسوب می شود شامل:
* زدن چشم بند ( دستبند – پابند ) در هنگام دستگیری و بازجویی
* پوشاندن صورت یا نشستن مامور تحقیق پشت سر متهم در هنگام تحقیق و بازجویی و یا بردن آن ها به اماكن نامعلوم
* بازجویی متناوب یا بازجویی در شب
* سلول انفرادی
* كنجكاوی در اسرار شخصی و خانوادگی و سئوال کردن از گناهان گذشته افراد و پرداختن به موضوعاتی كه موجب فشار روانی به شخص متهم و مظنون گردد وهیچ گونه تأثیری در موضوع اتهام شخص ندارد
● انجام بازجویی توسط بازپرس، دادستان و دادیار
از نظر قانونی اظهارات شخص تنها در حضور مقامات قضایی معتبر است و وی حق دارد منکر اعترافات خود نزد ضابطین دادگستری شود.
● حق تماس با خانواده و اطلاع دادن وضعیت توسط متهم و مظنون
متهم و مظنون حق دارد در صورت جلب یا بازداشت به خانواده خود خبر دهد و مامورین قضایی مربوطه مکلفند وسایل لازم در این راستا را در اختیار وی قرار داده یا خود این اطلاع رسانی را به عهده گرفته و اقدام نمایند.
۴- تفتیش منازل و اماکن،مراسلات و مکالمات
قاضی نباید کسی را احضار و جلب کند مگر آن که دلایل کافی برای آن داشته باشد.
قوانین ناظر به جرایم مشهود و غیر مشهود در برخی موارد متفاوت است. جرم مشهود جرمی است که خود جرم و یا آثار آن بلافاصله توسط ضابطان دادگستری دیده شود، متهم ولگرد باشد، دلایل و اسباب جرم بلافاصله پس از وقوع جرم پیدا شده و یا شاهدان یا بزه دیده مرتکب جرم را معرفی کنند. اصول و قواعد زیر باید در احضار و جلب متهم از سوی مقامات قضایی چون قاضی و ظابطان داگستری که همان ماموران نیروی انتظامی است، مورد رعایت قرار گیرد.
● احضار نامه باید کتبی و در دو نسخه تنظیم شود. یک نسخه را متهم اخذ و نسخه دیگر را پس از رویت و امضا باید به مامور احضار تسلیم کند.
● اثار مربوط به ابلاغ قانونی و واقعی متفاوت است. اگر احضارنامه مستقیما به خود مظنون و متهم داده شود ابلاغ به صورت واقعی و اگر به خویشاوندان و نزدیکان وی داده شود یا به محل الصاق گردد ابلاغ به صورت قانونی است.
● در جرایم غیر مشهود قاضی نخست مکلف به ارسال احضاریه است و تنها در صورت عدم حضور می تواند برگ جلب صادر نماید.
● قاضی باید ظرف ۲۴ ساعت پس از حضور یا جلب متهم از وی تحقیق کند . در غیر این صورت مورد از موارد بازداشت غیر قانونی است.
● در جرائمی که مجازات قانونی آن اعدام یا قصاص و قطع عضو باشد همچنین در مواردی که محل اقامت یا شغل و کسب متهم معین نیست و قاضی نمی تواند از راه دیگری متهم را احضار کند قاضی بدون اقدام به ارسال احضاریه می تواند نسبت به جلب متهم اقدام نماید.
● جلب متهم به موجب برگ جلب به عمل می آید و مفاد و شرایط شکلی آن مانند احضاریه است
● جلب و احضار متهم باید در روز به عمل آید. مگر در موارد استثنایی که باید به دستور مقام قضایی باشد.
● مامورین قضایی مکلفند متهم جلب شده را بلافاصله تحویل مقام قضایی دهند در صورت وجود ترس از فرار یا تبانی وی با همدستانش می توانند تا 24 ساعت وی را بدون اجازه مقام قضایی نگاه دارند.
● در موعد مقرر متهم باید حاضر شود مگر آن که عذر موجه چون نرسیدن احضاریه،فوت یکی از نزدیکان، بیماری و غیره وجود داشته باشد که در این صورت باید گواهی عدم امکان حضور خود را به محل احضار ارسال نمایند.
ضابطان دادگستری مکلفند در هنگام جلب و دستگیری افراد و یا تفتیش منازل، محل کار و غیره ابتدا مدارك هویت خود و دستور قضایی را که برمبنای آن اجازه دستگیری یا تفتیش را دارند، به متهم نشان دهند.
۲- تحت نظر بودن
در جرایم مشهود در صورتی که ضابطین دادگستری چون ماموران نیروی انتظامی برای تکمیل تحقیقات خود بازداشت متهم را ضروری بداند باید موضوع اتهام را با ذکر دلایل کتبا به متهم ابلاغ و تا حدااکثر ظرف ۲۴ ساعت وی را تحت نظر نگهداری نمایند. ولی باید در اولین فرصت موضوع را جهت اتخاذ تصمیم قضایی به قاقی صالح اعلام نموده و وی در مورد آدامه بازداشت یا ازادی متهم تصمیم گرفته و قرار صادر کند.
۳- در صورتی كه مورد بازجویی قرار گرفتیم از چه حقوقی برخورداریم .
● اصل برائت
اصل برائت به معنای آن است كه هر انسانی بی گناه محسوب می شود مگر این كه جرم وی در دادگاهی كه به طور عادلانه به آن رسیدگی می كند مورد اثبات قرار گیرد.
در مرحله تحقیقات و بازجویی اصل برائت دارای آثار مختلفی است . از جمله آن که این مسئولان قضایی و شاكی هستند كه باید ابتدا دلایل خود را بر گناهكاری شخص ارائه دهند و سپس متهم در رد آن دلایل از خود دفاع کند. بنابراین بازپرس نمی تواند به صرف وارد كردن اتهام بسنده كرده و سپس از متهم بخواهد دلایلی دال بر بی گناهی خود ارائه کند .
همچنین مسئولان قضایی، ضابطان دادگستری،مطبوعات و رسانه های گروهی و کلا تمامی مردم باید ضمن احترام به اصل برائت افراد از مجرم معرفی کردن متهم و مظنون تا قبل از صدور حکم قطعی خودداری ورزند.
● اصل بی طرفی مقامات قضایی
کلیه مقامات قضایی به ویژه قضات دادگاه ها باید در کمال بی غرضی و دور از هرگونه جانبداری از یکی از اصحاب دعوا و یا دخالت دادن نگرش ها و احساسات شخصی، تحقیقات لازم را به عمل آورده و در مسیر کشف حقیقت بین دلایل و قراین و اوضاع و احوالی که به سود یا زیان متهم است تفاوتی قائل نشوند.
● حق احترام به شخصیت متهم یا محكوم
در قانو ن اساسی ایران کلیه افراد فارغ از رنگ، نژاد، زبان و غیره در حمایت قانون قرار گرفته و به صراحت در اصل سی و نهم اعلام گشته که هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده به هر صورت که باشد ممنوع و موجب مجازات است.
● حق سكوت
متهم می تواند به سئوالاتی كه از وی می شود پاسخ نگوید و سكوت او نمی تواند هیچ گونه عواقب كیفری در پی داشته باشد.از آنجا كه در قانون اساسی گرفتن اقرار از متهم یا شهادت علیه دیگران به اجبار ممنوع شده است، تنها می توان عدم پاسخ متهم را در صورت مجلس درج نمود.
● حق تفهیم اتهام
شخصی كه به اتهام جرمی مورد بازجویی قرار می گیرد در اسرع وقت می بایست از نوع و علل اتهامی كه به وی نسبت داده می شود اطلاع یابد. پس از تفمیم اتهام مسئول مربوطه تنها می تواند سئوالات خود را در ارتباط با موضوع اتهام مطرح نماید و از سئوالاتی كه ارتباطی با اتهام مربوطه ندارد، باید خودداری نماید.
در صورتی كه سئوالی خارج از موضوع اتهام از متهم پرسیده شود وی می تواند با ذكر آن این سئوال ارتباطی با موضوع اتهام ندارد از دادن هرگونه پاسخ خودداری نماید.
● حق داشتن وكیل
داشتن وكیل از جمله مهم ترین حقوق اشخاص برای توانمند كردن آنها در دفاع از خودشان است .
این حق كه مرحله دادرسی در دادگاه به طور كامل پذیرفته شده است در مرحله تحقیقات و بازجویی در مواردی كه موضوع مورد تحقیق جنبه محرمانه دارد یا حضور غیر متهم به تشخیص قاضی مورد فساد گردد همچنین در خصوص جرائم علیه امنیت کشور محدود گشته و قاضی می توان از حضور وكیل جلوگیری نماید.
حتی در صورت وجود موارد استثنایی كه در قانون ذكر شده در مرحله تحقیقات نمی توان از اخذ وكیل توسط متهم، اعلام وكالت وكیل در پرونده و پیگیری حقوق موكل توسط وکیل در جریان تحقیقات جلوگیری نمود.
● ممنوعیت اغفال متهم
ممنوعیت اغفال بدین معنا است كه مشمول تحقیقات نباید مظنون را فریب دهد و برای مثال به او بگوید اسنادی مربوط به مجرمیت متهم در دست دارد در حالی كه چنین اسنادی را ندارد و به هر ترتیب وی را فریب دهد تا وی اقرار به مواردی بر علیه خود نماید.
در قانون آئین دادرسی و همچنین قانون حقوق شهروندی به صراحت ذكر شده كه این سئوالات ممنوع می باشد.
● نوشتن پاسخ سئوالات توسط مظنون
در قانون حقوق شهروندی این حق برای متهم و مظنون قائل شده كه در صورتی تمایل خود پاسخ سئوالات را بنویسند . در غیر این صورت پاسخ ها باید توسط مسئول تحقیق بدون تحریف و تبدیل نوشته و سپس برای اظهاركننده خوانده شود. وی می تواند در صورتی كه اظهارات نوشته شده با آن چه وی بیان داشته متفاوت است از امضا صورتجلسه خودداری نماید.
● ممنوعیت شكنجه و رفتارهای تحقیر آمیز
شكنجه تنها شامل آزار و اذیت های فیزیكی نمی باشد و هر گونه رفتار تحقیر آمیز كه موجب توهین به مظنون و متهم گردد و یا وی را از داشتن حقوق اساسی اش كه طبق قانون برای وی در نظر گرفته شده محروم کند، شكنجه محسوب می شود.
اهمیت این امر چنان است كه در قانون حقوق شهروندی مصادیقی از آزارهای روحی و رفتارهای تحقیرآمیز به صراحت اعلام و ارتکاب آنها ممنوع شده است.
مواردی که به صراحت از مصادیق شکنجه محسوب می شود شامل:
* زدن چشم بند ( دستبند – پابند ) در هنگام دستگیری و بازجویی
* پوشاندن صورت یا نشستن مامور تحقیق پشت سر متهم در هنگام تحقیق و بازجویی و یا بردن آن ها به اماكن نامعلوم
* بازجویی متناوب یا بازجویی در شب
* سلول انفرادی
* كنجكاوی در اسرار شخصی و خانوادگی و سئوال کردن از گناهان گذشته افراد و پرداختن به موضوعاتی كه موجب فشار روانی به شخص متهم و مظنون گردد وهیچ گونه تأثیری در موضوع اتهام شخص ندارد
● انجام بازجویی توسط بازپرس، دادستان و دادیار
از نظر قانونی اظهارات شخص تنها در حضور مقامات قضایی معتبر است و وی حق دارد منکر اعترافات خود نزد ضابطین دادگستری شود.
● حق تماس با خانواده و اطلاع دادن وضعیت توسط متهم و مظنون
متهم و مظنون حق دارد در صورت جلب یا بازداشت به خانواده خود خبر دهد و مامورین قضایی مربوطه مکلفند وسایل لازم در این راستا را در اختیار وی قرار داده یا خود این اطلاع رسانی را به عهده گرفته و اقدام نمایند.
۴- تفتیش منازل و اماکن،مراسلات و مکالمات
در صورت وجود ظن قوی به کشف متهم یا اسباب و دلایل ارتکاب جرم مقام قضایی می تواند دستور تفتیش و بازرسی منازل و اماکن را صادر نماید.
تفتیش منازل و اماکن دارای شرایطی است که باید از سوی مسئولان قضایی و ظابطان دادگستری مورد رعایت قرار گیرد.
● در غیر از جرایم مشهود ورود به منازل وسایر اماکن خصوصی باید با دستور مقام قضایی صالح باشد.
● تفتیش و بازرسی باید در روز به عمل آید مگر در موارد ضروری که دلیل ضرورت باید از سوی مقام قضایی در صورتجلسه قید شود.
● مدت اعتبار مجوز ورود و تعداد دفعات آن باید از سوی مقام قضایی مشخص شود.
● ورود به منزل و اماکن خصوصی باید از طریق عادی و بدون ایراد هرگونه خسارت صورت پذیرد. در موارد استثنایی که ورود از طریق در امکان پذیر نیست جهت ضرورت باید در صورت جلسه قید شود.
● مقام قضایی می تواند در صورت امتناع صاحبخانه در باز کردن در منزل یا اشیاء دستور باز کردن قهری آن را دهد.
● بازرسی منزل باید در حضور متصرف قانونی ملک و شهود انجام شوذد.
● ضابطان قضایی مکلفند صرفآ وسايل متهم را مورد بازرسی و تفتیش قرار داده واجازه توقیف و ضبط وسایل سایر افرادی را که در آن محل سکنی می کنند را ندارند.
● تنظیم صورت جلسه به هنگام بازرسی اجباری است و کلیه اشیاء و نوشتجات ضبط شده باید شماره گذاری، در صورتجلسه قید و سپس به امضای صاحب آنها برسد.
● مقام قضایی می تواند برای کشف به مراجع ذی ربط دستور توقیف مراسلات پستی، صوتی و تصویری متهم را صادر نماید. در این صورت باید آن ها را در حضور متهم باز کرده، در صورت مجلس قید و در صورت ارتباط با جرم آنها را ضبط نماید.
● کنترل تلفن افراد تنها در مواردی که مربوط به امنیت کشورو یا آن که برای احقاق حقوق اشخاص به نظر قاضی ضروری باشد،امکان پذیر می باشد.
۵- قرارهای تامین
مقام قضایی مکلف است پس از تفهیم اتهام به متهم به منظور دستیابی و حضور به موقع وی، با توجه به اوضاع پرونده، شدت جرم و شخصیت متهم یکی از قرارهای تامین کیفری زیر را صادر نماید.
● انواع قرارهای تامینی:
* التزام به حضور با قول شرف
این قرار خفیف ترین نوع از انواع تامین است و متهم قول شرف می دهد در کلیه جلسات تحقیق، دادرسی و سرانجام اجرای حکم حاضر شود.
* التزام به حضور با تعیین وجه التزام
این نوع قرار که شدیدتر از مورد قبلی است، مقام قضایی مبادرت به صدور قرار التزام با تعیین مبلغی به عنوان وجه التزام می کند و متهم در صورت عدم رعایت دستوران مقام قضایی مکلف است وجه التزامی را که تعهد کرده به صندوق دولت پرداخت کند.
* اخذ کفیل با وجه الکفاله
در این قرار شخص ثالثی که توانایی مالی وی برای پرداخت وجه الکفاله از طریق مختلف چون ارائه سند مالکیت، جواز کسب و یا کارت کارمندی ثابت شود حضور متهم را در تمامی مراحل دادرسی تضمین می کند.
* اخذ وثیقه
در مواردی که مقام قضایی هیچ کدام از سه قرار قبل را کافی نداند، اقدام به صدور قرار وثیقه می کند. وثیقه اعم از وجه نقد، مال منقول و غیر منقو ل ویا ضمانت نامه بانکی می باشد که یا به صندوق دادگستری پرداخت و یا توقیف و بازاشت می شوند.
* بازداشت موقت
شدیدترین قرار صدور بازداشت موقت می باشد که جز در موارد ضروری قاضی نباید دستور صدور آن را دهد و ممکن است تا پایان صدور حکم قطعی و مجازات یا تبرئه متهم ادامه یابد.
* عدم خروج متهم از کشور
علاوه بر صدور سایر قرارها دادگاه می تواندبا توجه به اهمیت و دلایل جرم قرار عدم خروج از کشور را صادر نماید مدت اعتبار آن شش ماه و در صورت ضرورت قاضی می تواند آن را تمدید کند. این قرار ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است.
● نکات مرتبط به حقوق افراد در صدور قرارهای تامین
- تامین باید با اهمیت جرم،شدت مجازات، دلایل و اسباب اتهام، احتمال فرار متهم، از بین رفتن آثار جرم، سابقه متهم، وضعیت مزاج و سن و حیثیت وی متناسب باشد.
- میزان مبلغ وجه التزام،وجه الکفاله و وثیقه با توجه به موارد فوق و نظر مقام قضایی بستگی دارد.
- صدور قرار بازداشت در جرائمی چون قتل عمد، اسید پاشی،سرقت،کلاهبرداری و...الزامی و در سایر موارد،قاضی می تواند با در نظر گرفتن موارد بند اول به عنوان آخرین راه قرار بازداشت موقت صادر نماید.
- متهم می تواند ظرف ده روز از صدور قرار بازداشت موقت به دادگاه عمومی و انقلاب شکایت کند.
- در جرائمی که در صلاحیت دادگاه کیفری استان است هر چهار ماه یک بار و در سایر جرائم هر دو ماه یک بار مقام صادرکننده قرار باید نسبت به تمدیدیاتخفیف قرار بازداشت تصمیم مجدد بگیرد در صورت تمدید باید دلایل خود را ذکر و متهم می تواند به قرار صادره ظرف ده روز به دادگاه عمومی و انقلاب شکایت کند.
- مقام قضایی می تواند با توجه به دلایل به دست آمده در مرحله تحقیقات اقدام به تخفیف یا تشدید قرار صادره نماید و آن ها را به یکدیگر تبدیل نماید.
- در صورت عدم حضور متهم در مراحل مختلف دادرسی به کفیل و وثیقه گذار اخطار می شود ظرف بیست روز متهم را تحویل و در صورت عدم تسلیم و ابلاغ واقعی اخطاریه( بدون انجام تخلف از کفیل یا وثیقه گذار در دادن نشانی یا تغییر مکان) وثیقه و وجه الکفاله ضبط خواهد شد
- در موارد زیر کفیل و وثیقه گذار می تواند از مسئولیت خود کناره بگیرد:
متهم را معرفی و تحویل داده و درخواست رفع مسئولیت یا آزادی وثیقه خود را کند.
اگر متهم در موعدهای مقرر حاضر شده باشد به محض شروع اجرای حکم یا قطعی شدن قرار تعلیق اجرای مجازات ویا تبرئه وی قرار تامین بلا اثر می شود.
۶- پایان مرحله تحقیقات مقدماتی
پس از پایان تحقیقات بازپرس با اعلام ختم رسیدگی نظر خود را در مورد مجرمیت یا برائت متهم صادر نموده و در صورت صدور قرار مجرمیت، پرونده برای رسیدگی بیش تر به داگاه ارسال می شود تا دادگاه با بررسی مدارک ودلایل اتخاذ تصمیم کند.
● اخذ آخرین دفاع
پس از بررسی و جمع آوری دلایل، تحقیق از شهود، شاکی و... مقام تحقیق موظف است تا ضمن اطلاع دادن کلیه مدارک و دلایلی برعلیه متهم یا به نفع اوست، از وی بخواهد تا آخرین دفاعیات خود را در پاسخ به دلایل اعلام کند.
اخذ آخرین دفاع از جمله مهم ترین حقوق متهم در دفاع از خود می باشد و عدم رعایت آن از سوی مقام قضایی تخلف و موجب نقص پرونده خواهد بود.
● صدور قرار منع تعقیب
در صورتی که به عقیده مقام تحقیق، عمل متهم جرم نبوده یا اصلا جرمی واقع نشده و یا دلایل کافی برای ارتکاب جرم توسط متهم وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر می شود.
● صدور قرار مجرمیت و صدور کیفرخواست
چنان چه بازپرس، اعتقاد بر تقصیر متهم داشته باشد اقدام به صدور قرار مجرمیت و صدور کیفر خواست می کند.
در کیفر خواست علاوه بر ذکر مشخصات کامل متهم باید نوع اتهام،دلایل اتهام و مواد قانونی که با توجه به ان ها، متهم را مجرم شناخته به طور دقیق ذکر شود.
تفتیش منازل و اماکن دارای شرایطی است که باید از سوی مسئولان قضایی و ظابطان دادگستری مورد رعایت قرار گیرد.
● در غیر از جرایم مشهود ورود به منازل وسایر اماکن خصوصی باید با دستور مقام قضایی صالح باشد.
● تفتیش و بازرسی باید در روز به عمل آید مگر در موارد ضروری که دلیل ضرورت باید از سوی مقام قضایی در صورتجلسه قید شود.
● مدت اعتبار مجوز ورود و تعداد دفعات آن باید از سوی مقام قضایی مشخص شود.
● ورود به منزل و اماکن خصوصی باید از طریق عادی و بدون ایراد هرگونه خسارت صورت پذیرد. در موارد استثنایی که ورود از طریق در امکان پذیر نیست جهت ضرورت باید در صورت جلسه قید شود.
● مقام قضایی می تواند در صورت امتناع صاحبخانه در باز کردن در منزل یا اشیاء دستور باز کردن قهری آن را دهد.
● بازرسی منزل باید در حضور متصرف قانونی ملک و شهود انجام شوذد.
● ضابطان قضایی مکلفند صرفآ وسايل متهم را مورد بازرسی و تفتیش قرار داده واجازه توقیف و ضبط وسایل سایر افرادی را که در آن محل سکنی می کنند را ندارند.
● تنظیم صورت جلسه به هنگام بازرسی اجباری است و کلیه اشیاء و نوشتجات ضبط شده باید شماره گذاری، در صورتجلسه قید و سپس به امضای صاحب آنها برسد.
● مقام قضایی می تواند برای کشف به مراجع ذی ربط دستور توقیف مراسلات پستی، صوتی و تصویری متهم را صادر نماید. در این صورت باید آن ها را در حضور متهم باز کرده، در صورت مجلس قید و در صورت ارتباط با جرم آنها را ضبط نماید.
● کنترل تلفن افراد تنها در مواردی که مربوط به امنیت کشورو یا آن که برای احقاق حقوق اشخاص به نظر قاضی ضروری باشد،امکان پذیر می باشد.
۵- قرارهای تامین
مقام قضایی مکلف است پس از تفهیم اتهام به متهم به منظور دستیابی و حضور به موقع وی، با توجه به اوضاع پرونده، شدت جرم و شخصیت متهم یکی از قرارهای تامین کیفری زیر را صادر نماید.
● انواع قرارهای تامینی:
* التزام به حضور با قول شرف
این قرار خفیف ترین نوع از انواع تامین است و متهم قول شرف می دهد در کلیه جلسات تحقیق، دادرسی و سرانجام اجرای حکم حاضر شود.
* التزام به حضور با تعیین وجه التزام
این نوع قرار که شدیدتر از مورد قبلی است، مقام قضایی مبادرت به صدور قرار التزام با تعیین مبلغی به عنوان وجه التزام می کند و متهم در صورت عدم رعایت دستوران مقام قضایی مکلف است وجه التزامی را که تعهد کرده به صندوق دولت پرداخت کند.
* اخذ کفیل با وجه الکفاله
در این قرار شخص ثالثی که توانایی مالی وی برای پرداخت وجه الکفاله از طریق مختلف چون ارائه سند مالکیت، جواز کسب و یا کارت کارمندی ثابت شود حضور متهم را در تمامی مراحل دادرسی تضمین می کند.
* اخذ وثیقه
در مواردی که مقام قضایی هیچ کدام از سه قرار قبل را کافی نداند، اقدام به صدور قرار وثیقه می کند. وثیقه اعم از وجه نقد، مال منقول و غیر منقو ل ویا ضمانت نامه بانکی می باشد که یا به صندوق دادگستری پرداخت و یا توقیف و بازاشت می شوند.
* بازداشت موقت
شدیدترین قرار صدور بازداشت موقت می باشد که جز در موارد ضروری قاضی نباید دستور صدور آن را دهد و ممکن است تا پایان صدور حکم قطعی و مجازات یا تبرئه متهم ادامه یابد.
* عدم خروج متهم از کشور
علاوه بر صدور سایر قرارها دادگاه می تواندبا توجه به اهمیت و دلایل جرم قرار عدم خروج از کشور را صادر نماید مدت اعتبار آن شش ماه و در صورت ضرورت قاضی می تواند آن را تمدید کند. این قرار ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است.
● نکات مرتبط به حقوق افراد در صدور قرارهای تامین
- تامین باید با اهمیت جرم،شدت مجازات، دلایل و اسباب اتهام، احتمال فرار متهم، از بین رفتن آثار جرم، سابقه متهم، وضعیت مزاج و سن و حیثیت وی متناسب باشد.
- میزان مبلغ وجه التزام،وجه الکفاله و وثیقه با توجه به موارد فوق و نظر مقام قضایی بستگی دارد.
- صدور قرار بازداشت در جرائمی چون قتل عمد، اسید پاشی،سرقت،کلاهبرداری و...الزامی و در سایر موارد،قاضی می تواند با در نظر گرفتن موارد بند اول به عنوان آخرین راه قرار بازداشت موقت صادر نماید.
- متهم می تواند ظرف ده روز از صدور قرار بازداشت موقت به دادگاه عمومی و انقلاب شکایت کند.
- در جرائمی که در صلاحیت دادگاه کیفری استان است هر چهار ماه یک بار و در سایر جرائم هر دو ماه یک بار مقام صادرکننده قرار باید نسبت به تمدیدیاتخفیف قرار بازداشت تصمیم مجدد بگیرد در صورت تمدید باید دلایل خود را ذکر و متهم می تواند به قرار صادره ظرف ده روز به دادگاه عمومی و انقلاب شکایت کند.
- مقام قضایی می تواند با توجه به دلایل به دست آمده در مرحله تحقیقات اقدام به تخفیف یا تشدید قرار صادره نماید و آن ها را به یکدیگر تبدیل نماید.
- در صورت عدم حضور متهم در مراحل مختلف دادرسی به کفیل و وثیقه گذار اخطار می شود ظرف بیست روز متهم را تحویل و در صورت عدم تسلیم و ابلاغ واقعی اخطاریه( بدون انجام تخلف از کفیل یا وثیقه گذار در دادن نشانی یا تغییر مکان) وثیقه و وجه الکفاله ضبط خواهد شد
- در موارد زیر کفیل و وثیقه گذار می تواند از مسئولیت خود کناره بگیرد:
متهم را معرفی و تحویل داده و درخواست رفع مسئولیت یا آزادی وثیقه خود را کند.
اگر متهم در موعدهای مقرر حاضر شده باشد به محض شروع اجرای حکم یا قطعی شدن قرار تعلیق اجرای مجازات ویا تبرئه وی قرار تامین بلا اثر می شود.
۶- پایان مرحله تحقیقات مقدماتی
پس از پایان تحقیقات بازپرس با اعلام ختم رسیدگی نظر خود را در مورد مجرمیت یا برائت متهم صادر نموده و در صورت صدور قرار مجرمیت، پرونده برای رسیدگی بیش تر به داگاه ارسال می شود تا دادگاه با بررسی مدارک ودلایل اتخاذ تصمیم کند.
● اخذ آخرین دفاع
پس از بررسی و جمع آوری دلایل، تحقیق از شهود، شاکی و... مقام تحقیق موظف است تا ضمن اطلاع دادن کلیه مدارک و دلایلی برعلیه متهم یا به نفع اوست، از وی بخواهد تا آخرین دفاعیات خود را در پاسخ به دلایل اعلام کند.
اخذ آخرین دفاع از جمله مهم ترین حقوق متهم در دفاع از خود می باشد و عدم رعایت آن از سوی مقام قضایی تخلف و موجب نقص پرونده خواهد بود.
● صدور قرار منع تعقیب
در صورتی که به عقیده مقام تحقیق، عمل متهم جرم نبوده یا اصلا جرمی واقع نشده و یا دلایل کافی برای ارتکاب جرم توسط متهم وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر می شود.
● صدور قرار مجرمیت و صدور کیفرخواست
چنان چه بازپرس، اعتقاد بر تقصیر متهم داشته باشد اقدام به صدور قرار مجرمیت و صدور کیفر خواست می کند.
در کیفر خواست علاوه بر ذکر مشخصات کامل متهم باید نوع اتهام،دلایل اتهام و مواد قانونی که با توجه به ان ها، متهم را مجرم شناخته به طور دقیق ذکر شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر